Плачка
Плачкапо белорусскому фольклору призрачная прекрасная плакальщица в белом платье и черном головном уборе
Плачкапо белорусскому фольклору призрачная прекрасная плакальщица в белом платье и черном головном уборе
Плачкапаводле беларускага фальклора, прывід прыгожай жанчыны ў белай сукенцы і чорным галаўным уборы
Плачкапо белорусскому фольклору призрачная прекрасная плакальщица в белом платье и черном головном уборе
Плачкапо белорусскому фольклору призрачная прекрасная плакальщица в белом платье и черном головном уборе

Мифологический женский образ, наиболее распространенный на севере и северо-западе Беларуси.

Кабета тая незвычайна прыгожая. Вопратка яе — белая, як снег, на галаве — чорны убор, і чорная хустка накінута на плечы. Твар хоць і смуглы ад сонца і ветру, але гожы і паглядны, вочы жывыя, і заўсёды блішчаць на іх слёзы. Яна з'яўляецца найчасцей у пакінутых дамах, у пустых касцёлах і на руінах. Бачылі яе таксама пад дрэвамі або пасярод поля. Пасля захаду сонца яна сядае на камяні, наракае на лёс жаласным голасам і заліваецца слязьмі. Кажуць, тыя, хто набліжаўся да яе, чулі такія словы: «Няма каму даверыць таямніцу сэрца майго!»

Я.Баршчэўскі "Шляхціц Завальня", "Апавяданне шостае. Плачка" (687: с.125)

Женщина та необычайно прекрасна. Одежда её бела, как снег, на голове чёрный убор, и чёрный платок накинут на плечи. Лицо хоть и смуглое от солнца и ветра, но красиво и приятно, очи исполнены чувства, и в них всегда стоят слёзы. Чаще всего она является в домах, где уже никто не живёт, в пустых церквях и на руинах. Видели её также под деревьями или посреди поля. После захода солнца она сидит на камне, сетует жалобным голосом и заливается слезами. Говорят, те, кто подходили к ней, слышали такие слова: «Некому доверить тайну сердца моего!».

Ян Барщевский "Шляхтич Завальня, или Беларусь в фантастичных повествованиях", "Повесть шестая. Плачка". Перевод Дмитрия Виноходова (686)

Кабета тая незвычайна прыгожая. Вопратка яе — белая, як снег, на галаве — чорны убор, і чорная хустка накінута на плечы. Твар хоць і смуглы ад сонца і ветру, але гожы і паглядны, вочы жывыя, і заўсёды блішчаць на іх слёзы. Яна з'яўляецца найчасцей у пакінутых дамах, у пустых касцёлах і на руінах. Бачылі яе таксама пад дрэвамі або пасярод поля. Пасля захаду сонца яна сядае на камяні, наракае на лёс жаласным голасам і заліваецца слязьмі. Кажуць, тыя, хто набліжаўся да яе, чулі такія словы: «Няма каму даверыць таямніцу сэрца майго!»

Я.Баршчэўскі "Шляхціц Завальня", "Апавяданне шостае. Плачка" (687: с.125)

Жаночая міфалагічная постаць, вядомая перважна з тэрыторыі паўночнай і паўночна-заходняй Беларусі. Міфалагічныя аповеды пра плачку былі літаратурна апрацаваныя Янам Баршчэўскім і змешчаныя ім у зборніку беларускіх фантастычных апавяданняў "Шляхціц завальня". Паводле гэтых аповедаў, плачка — гэта кабета надзвычайнай прыгажосці, апранутая ў чысцюткі белы строй, але з галавой, пакрытай чорным галаўным уборам, і плячыма, ухутанымі ў чорную хустку. Часам з’яўлялася ва ўбогім сялянскім, сіроцкім адзенні. На жывых яе блакітных вачах заўсёды блішчэлі слёзы. Такім чынам, усё яе аблічча сімвалізуе жалобу і смутак. Падмацоўваюць гэты вобраз і звычайныя месцы з’яўлення плачкі: старыя кінутыя дамы, пустыя касцёлы або капліцы, разваліны старых замкаў. Часам з’яўлялася яна сярод дрэў (часцей — пад бярозамі) або пасярод поля, на пагорках, на беразе Дзвіны. Пакінуты дом, дзе з’яўлялася плачка, часта быў без вокнаў і без дзвярэй, што ўзмацняла сімволіку замагільнага свету (у параўнанні з дамавінай — міфічным жытлом нябожчыка на "тым сьвеце"). Найчасцей яе бачылі пасля захаду сонца, калі яна, сеўшы на камень або на парозе капліцы, жаласна наракала на свій лёс (як, напрыклад: "Няма каму даверыць таямніцу сэрца майго!") і горка плакала. Відавочна, апошняя яе асаблівасць і асацыявалася ў народнай свядомасці з яе імем. Слёзы і малітвы плачкі былі нагэтулькі шчырыя, што ад іх нават уначы растулялася неба, свяціла яснае Сонца, прачыналіся птушкі і звяры. З гэтых слёз утварылася крыніца жывой вады на гары Пачыноўскай на выспе возера Рабло. Лічылася, што калі нехта ўпершыню нечакана натрапіць на гэтую крыніцу, нап’ецца з яе вады і пры гэтым пазнае плачку у сіроцкім адзенні, то стане вешчуном і з вяршыні гары пазнае ўсе таямніцы свету; не пазнаўшы ж яе, не ўбачыць яе ўжо ніколі.

Пра плачку хадзілі розныя пагалоскі. Некаторыя думалі, што плачка — вяшчуння нейкіх няшчасцяў: вайны, паморку або голаду. Іншым чулася, што гэта няшчасная маці аплаквае сваіх дзетак. А іншым мроілася, што плачка — гэта камета, якая з’яўляецца на небе ў выглядзе вогненнай мятлы. Дасведчаныя людзі сцвярджалі, што плачка плача на парозе або рэштках забытых святыняў: закінутых могілак; месцаў, дзе заставаліся рэшткі не пахаваных паводле прынятага абраду людзей або волатаў — герояў; месцаў, з якімі звязваліся аповеды пра царкву ці касцёл, што праваліліся пад зямлю. З’яўляючыся ў гэткіх месцах, плачка звычайна ўпрыгожвала іх вянкамі з палявых красак, нібы ўшаноўваючы памяць нявінна памерлых. Маладзейшыя ж былі ўпэўненыя, што там, дзе з’яўляецца плачка, абавязкова закапаны вялікі скарб. Магчымая сувязь плачкі са скарбамі падмацоўвалася аповедамі пра тое, напрыклад, як яна кінула ў шапку няшчаснаму сляпому вандроўніку жменю старадаўніх срэбраных манет з выявай каралёў на адным баку і выявай Пагоні на другім, або пра тое, як асінае гняздо, кінутае дзеля смеху дзецюкамі — шукальнікамі скарбаў у вакно ўбогага старога, ператварылася ў россыпы золата.

Вобраз плачкі, відаць, кантамінаваны, які аб’яднаў у сабе некалькі вобразаў і звязаных з імі міфалагічных сюжэтаў. Найперш звяртае на сябе ўвагу яўная сувязь некаторых уяўленняў пра плачку з пашыранымі ў Беларусі павер’ямі, што Бог дазваляе людзям, якія справядліва пражылі на гэтым свеце, праз некаторы час прыходзіць да сваіх малых дзетак або сваякоў і перасцерагаць іх ад розных нягод, раіць, што трэба рабіць, або пакарміць сваіх немаўлятаў. У пэўным сэнсе гэта родніць плачку з непрытомнікамі, хоць вобраз плачкі, намаляваны Янам Баршчэўскім, адрозніваецца ад апошніх рамантычнай узвышанасцю. Можна бачыць у плачке і абагульнены вобраз усіх нявінна памерлых або пахаваных без выканання адпаведнага звычаю пахавальнага абраду, як у выпадку са зняволенымі ў кайданах у старадаўнім замкавым склепе або належала непахаваным волатам — героем пад Полацкам. Сувязь плачкі са скарбамі таксама невыпадковая. Так, шматлікія беларускія паданні пра захаваныя скарбы звязваюць іх з вобразам прыгожай дзяўчыны або жанчыны. Параўноіваючы, напрыклад, легенду "Навасадскае замчышча" і набор матываў: прыгажосць княжны; высокая гара; студня, а паблізу — крыніцы; затопленыя ў студні разам з княжной яе багацці; нявінныя ахвяры варожага нашэсця. Адпаведны набор матываў знаходзім і ў легендзе "Прыгожая Кінгі": прыгажосць Кінгі; палац, які праваліўся пад зямлю; гара; выхад Кінгі на вяршыню гары апоўначы; яе сядзенне на камені; куфар з золатам; камень, у які ператварыўся разбойнік, які замахнуўся на Кінгі; просьба Кінгі прынесці ёй кветак (інверсія сітуацыі, калі плачка упрыгожвала могілкі). А ў паданні "Скарб" актуалізаваныя два матывы: прыгажосць захавальніцы скарбу і непахаваная адпаведным чынам душа гэтай прыгажуні.

Варта звярнуць увагу і на тое, што паданні пра прыгажуню плачку пашыраліся і на сучасную Латвію (згадкі пра яе з’яўленне ў Інфлянтах). Таму можна папярэдне звязваць іх з такімі тапонімамі на тэрыторыі Латгаліі, як Plocini (у крыніцах — Placini, Placeni, Плотина, Плоцини, Плотины, Плотино, Плоцины, Плотини, Plocinie, Placeni), і бачыць у паданнях пра плачку вынік балта-славянскай моўна-культурнай інтэрферэнцыі. Параўноўваюць таксама і некаторыя беларускія мікратапонімы: Плаканы Нівы, Плаксіны.

Статус статьиСтатус артыкулаStatus artykułuСтатус статтіArticle status
Заглушка (пустая страница, созданная чтобы застолбить неопределенно запланированную статью, либо чтобы прикрыть ведущую из другой статьи ссылку)
Подготовка статьиПадрыхтоўка артыкулаPrzygotowanie artykułuПідготовка статтіArticle by
0
Адрес статьи в интернетеАдрас артыкулу ў інтэрнэцеAdres artykułu w internecieАдрес статті в інтернетіURL of article: //bestiary.us/plachka
Культурно-географическая классификация существ: Культурна-геаграфічная класіфікацыя істот: Kulturalno-geograficzna klasyfikacja istot: Культурно-географічна класифікація істот: Cultural and geographical classification of creatures:
Псевдо-биологическая классификация существ: Псеўда-біялагічная класіфікацыя істот: Pseudo-biologiczna klasyfikacja istot: Псевдо-біологічна класифікація істот: Pseudo-biological classification of creatures:
Физиологическая классификация: Фізіялагічная класіфікацыя: Fizjologiczna klasyfikacja: Фізіологічна класифікація: Physiological classification:

Comments

Отправить комментарий

The content of this field is kept private and will not be shown publicly.
CAPTCHA
Пожалуйста, введите слова, показанные на картинке ниже. Это необходимо для того, чтобы выяснить, являетесь ли Вы человеком или представляете из себя спам-бота. Спасибо.
10 + 7 =
Решите эту простую математическую задачу и введите результат. То есть для 1+3, введите 4.

Только зарегистрированные пользователи могут оставлять комментарии. Пожалуйста, войдите или зарегистрируйтесь. Only registered users can post a new comment. Please login or register. Only registered users can post a new comment. Please login or register.

Еще? Еще!

Квисин — в корейской мифологии и народном пантеоне демоны и духи
Бхуты — в индуистской мифологии духи-оборотни, живущие на кладбищах
Купальский дедок — в белорусском фольклоре добрый лесной дух, собирающий "папараць-кветку" в купальскую ночь
Крыжатик — согласно белорусским поверьям, неупокоенный дух в облике седого ворона с человечьими глазами, обитающий в пределах границ кладбища
Полуденица — в славянской мифологии женский дух жаркого полудня, настигающий тех, кто вопреки народному обычаю работает в поле в полдень
Блуждающие огоньки — таинственные природные явления или мифологические существа, наблюдаемые по ночам на болотах, полях и кладбищах
Песанта — согласно каталонскому фольклору, огромное лохматое черное существо с тяжелыми дырявыми ногами, которыми оно по ночам душит спящих, садясь им на грудь
Айну-кайсэй — появляющийся в старых или незанятых домах, дух-ёкай из японского фольклора, пришедший в него из сказок народа айнов
Крионы — в фольклоре жителей полуострова Бретань жестокие духи, состоящие в родстве с корред
Улишица — по белорусскому поверью, лесная или водяная демоница, обросшая коровьими волосами, с небольшим хвостом, широким приплюснутым носом, красными глазами, и широким, чуть ли не до ушей ртом
Къав — в демонологии бежтинцев* восставший из могилы злой дух в облике лохматого человека с кошачьей мордой без усов
Русалки — в славянской мифологии духи водоемов, в которых превращаются умершие девушки, утопленницы, некрещёные дети
Вий — воспетый Гоголем персонаж восточнославянского фольклора, чей смертоносный взгляд скрыт под огромными веками
Гарцуки — по белорусскому поверью духи стихий, которые в облике птиц делают непогоду сильными размахами крыльев
Кладовик — согласно славянских поверий, дух, охраняющий клады
Злыдня — в белорусском фольклоре недоброе существо в образе невидимой женщиной без языка, глаз и ушей
Кикимора болотная — в славянской мифологии злобный женский дух, живущий в болотах и топях
Анчутка — в восточнославянской мифологии мелкий бес, чертенок с утиными чертами и лысой как у татарчонка головой
Банник — по славянской мифологии дух бани, как правило, стоящей на отшибе
Волколак — в славянской мифологии оборотень, чeлoвeк, вынужденный принимать oблик вoлка