Царь

Царь рыб (Цар рыбаў). Белорусская быличка из записей С.Сахарова

Название сказки: 
Царь рыб (Цар рыбаў)
Белорусская быличка из записей С.Сахарова

Даўней па лясох было многа звераў i птушак, a ў рэчках i азёрах — рыбы. Яны мелі i сваіх цароў, якія сцераглі ix ад паляўнічых i рыбакоў. Даўно-даўно рыбакі ўсяляк прабавалі ставіць сеткі, бучы ды крукі ў Дзвіну, але заўжды пуста было ў іхніх нератах.

Примечание: 

Запісаў Мікола Панькоў у 1940 годзе ў вёсцы Крыжы Даўгаўпілскага павета ад Адэлі Шліхты.

Сахараў С.П. «Народная творчасьць Латгальскіх і Ілукстэнскіх беларусаў», вып.2, ліст 164. Рукапіс 1944 года. Па стане на 1983 год, захоўвалася у Аддзеле рэдкіх кніг i рукапісаў Цэнтральнай навуковай бібліятэкі імя Я.Коласа АН БССР (ЦНБАН), ф.3, воп.1, спр.7. У наш час захоўваецца ў Архіве Інстытута мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору НАН Беларусі (АІМЭФ НАН), ф.9, воп.3, спр.13, ч.І, дад.2, арк.639.

Записано Николаем Паньковым в 1940 году в деревне Кресты Даугавпилсского края от Алелии Шлихты.

Сахаров С.П. «Народное творчество Латгальских и Илукстенских беларусов», вып.2, лист 164. Рукопись 1944 года. По состоянию на 1983 год, хранилось в Отделе редких книг и рукописей Центральной научной библиотеки имени Я.Коласа Академии наук БССР (ЦНБАН), ф.3, воп.1, д.7. В настоящее время хранится в Архиве Института искусствоведения, этнографии и фольклора Национальной академии наук Беларуси (АИИЭФ НАН), ф.9, воп.3, д.13, ч.I, прил.2, л.639.

Longitude: 
26.7238
Zoom: 
6
Latitude: 
55.9283
Культурно-географическая классификация существ: Культурна-геаграфічная класіфікацыя істот: Kulturalno-geograficzna klasyfikacja istot: Культурно-географічна класифікація істот: Cultural and geographical classification of creatures:

Волшебный шамир. Еврейская сказка

Название сказки: 
Волшебный шамир
Еврейская сказка

Кто знает, где водится шамир? А кто знает, что такое шамир? Никто не знает? Не беда! Даже царь Соломон, мудрейший из мудрых, ни о каком шамире и слыхом не слыхивал.

Когда царь Соломон задумал возвести в Иерусалиме Храм, он приказал доставить на строительство огромные камни. Камни доставили, но вот задача: чем их обработать? Как разрезать на части? Ведь эти священные камни нельзя было резать ножом, пилить пилой, рубить топором. Что делать? Один советник подсказал царю:

— Слыхал я, люди говорили, что есть на свете штука такая, камень — не камень, зверёк — не зверёк, величиной всего с ячменное зёрнышко. Шамир называется. Очень он сильный — этот шамир. Легко разгрызает на части камни, стекло и даже железо.

— Разыскать этот шамир и доставить на строительство Храма, — приказал царь Соломон.

Множество царских слуг пустились на поиски. Искали, искали, да так и не нашли, потому что никто не знал, где водится волшебный шамир.

Тогда советник вновь обратился к царю:

Примечание: 

Культурно-географическая классификация существ: Культурна-геаграфічная класіфікацыя істот: Kulturalno-geograficzna klasyfikacja istot: Культурно-географічна класифікація істот: Cultural and geographical classification of creatures:

Пра купецкага сына, сабаку, ката i змея, мышынага цара, рака Хабёра, цара ракаў, i Лукапёра. Белорусская сказка

Название сказки: 
Пра купецкага сына, сабаку, ката i змея, мышынага цара, рака Хабёра, цара ракаў, i Лукапёра
Белорусская сказка

Жыў купец багаты, і была ў яго жана і сын 14 лет. Сын яе не таргаваў, а толькі па гораду гуляў. Маць яму гаворыць:

— Поўна табе, сын, гуляць, пара табе таргаваць!

— Мамінька, хто ж таргуе без дзенег?

Яна дала яму сто рублёу. Пайшоў ён па гораду і не найшоў тавара па сабе. Выйшаў за горад — відзіць, што вядуць старога сабаку і б'юць яго палкамі.

— За што вы яго б'яце?

— А ён састарыўся, не брэшыць, дык мы яго вядзём давіць. — Рабяты, уступіце вы яго мне!

— А што дасі?

— Сто рублёў.

— Ну, бяры!

Прывёу ён сабаку дамоў, памясціў яго ў анбары, паслаў яму пасцелю, стаў яго карміць мясам і паіць малаком. Маць яму гаворыць:

— Што ты, сын, балуешся? Адчаго ты не таргуеш?

— Мамінька! Хто без дзенег таргуе?

Маці яму дала яшчэ сто рублёу. Ён пайшоў па гораду і не найшоў тавару па сабе. Выйшаў за горад, відзіць, што вядуць старога ката і б'юць яго палкамі.

— Рабяты, за што вы яго б'яце?

— А ён састарыўся, мышэй не ловіць, збродуе, дык мы яго давіць вядзём.

— Рабяты, прадайце вы яго мне!

— Што дасі?

— Сто рублёў!

— Ну, давай!

Примечание: 

Текст передается согласно говору рассказчика на "трасянке" (смеси русского и белорусского языков).

Запісаў У.Дабравольскі ў канцы XIX стагодзя ў вёсцы Бердзібіякі Ельнінскага павета Смаленскай губерніі ад выдатнага казачніка Васіля Міхайлава.

Записал В.Добровольский в конце XIX века в селе Бердибяки Ельнинского уезда Смоленской губернии от отличного сказочника Василия Михайлова.

Сюжетный тип по классификации Андреева-Аарне: №560.

Белорусские варианты: Добровольский: Т.I, с.444-454, №9; Federowski: T.II, s.75-78, №58, 59; Шейн: Т.II, с.15-18, №9; Романов: Т.III, с.345-350, №85; Т.VI, с.404-412, №44 (кантамінацыя а сюжэтам «Жонка-змяя эноў становіцца змяёй», які не ўлічаны у паказальніках); Чубинский: Т.II, с.59-63, №13; Klich: s.129-131, №2; Gliński: T.I, №16; Господарев: с.272-277, №13.

Руские варианты (46): Пропп: с.475; Никифоров: №82.

Украинские варианты (12): Никлович: №3,4; Чубинский: Т.II, с.52-58, №12; Етнографічний збірник: Т.1, №35, 52; Т.14, №16; Т.29, №26; Т.37-38, №169, 192; Kolbert (1888): №74; Barącz: s.235-239.

Польские варианты (12): Krzyżanowski: T.1, s.182-183.

Longitude: 
32.5365
Zoom: 
6
Latitude: 
54.4451
Культурно-географическая классификация существ: Культурна-геаграфічная класіфікацыя істот: Kulturalno-geograficzna klasyfikacja istot: Культурно-географічна класифікація істот: Cultural and geographical classification of creatures:

Озеро Свитязь (Возера Свіцязь). Белорусская легенда

Название сказки: 
Озеро Свитязь (Возера Свіцязь)
Белорусская легенда

З вады чутны быў часта стогн дзявочы. Каб даведацца прычыны, валадар берагоў Свіцязі заказвае невад сцен у дзвесці, будуе чоўны і робіць іншыя прыгатаванні. Але перад пачаткам такой важнай справы звяртаецца ён з малітваю да бога і пасылае грошы на імшу, просячы разам з тым прыехаць да сябе ксяндза. Прыязджае ксёндз з мястэчка Цырына, становіцца на беразе, адзявае свае рызы, адслужвае малебен і благаслаўляе работу. Пан загадвае пачынаць. Адчальваюць чоўны, і невад з шумам патанае ў хвалях Свіцязі, цягнучы з сабой і паплаўкі на глыбокае дно яго, але вот пацягнулі вяроўкі, невад ідзе ціха, і, верна, нічога няма. Ужо паказаліся абодва крылы; ужо паказалася палова матні і думаюць, што яна пустая, але раптам спалоханым позіркам прадстаўляецца дзяўчына.

Раззлаваная, яна ціхім голасам кажа:

Примечание: 

Виленский вестник, 1860, №41. М.Дмитриев. Запісана у горадзе Навагрудку.

Збіральнік таксама адзначае, што на паўднёва-ўсходнім беразе Свіцязі яшчэ захаваліся руіны палаца пана Незабытоўскага (які да 1830 года валодаў мястэчкам Валеўка), а далей даўгі i глыбокі яр, зарослы травой. Відаць, гаспадар хацеў правесці ваду ад Свіцязі, але нешта перашкодзіла гэтаму.

Адна са шматлікіх народных легенд аб патануўшых гарадах, у даным выпадку дапасаваная да возера Свіцязь, на месцы якога некалі нібыта стаяў горад.

Свiцязь — адно з прыгажэйшых беларускіх азёр. Знаходзіцца на тэрыторыі Навагрудскага раёна Гродзенскай вобласці, у маляўнічай мясцовасці, сярод марэнных узгоркаў Навагрудскага ўзвышша. Гэта возера звязана з памяццю вялікага беларускага і польскага паэта Адама Міцкевіча. На яго берагах паэт напісаў многа цудоўных твораў i сярод ix такія, якія ўслаўляюць прыгажосць самога возера (балады «Свіцязянка» i «Свіцязь»).

Цырын — мястэчка (зараз аграгарадок) ў Карэліцкім раёне Гродзенскай вобласці.

Князі Туганы, Тугоены — уладары легендарнага горада Свіцязь.

Міндоўг, Мендаг (каля 1200 — 1263 год) — вялікі князь літоўскі (сярэдзіна 30-х гадоў XIII стагодзя — 1263 год), які аб'яднаў літоўскія землі i падначаліў Літоўскаму княству так званую Чорную Русь з гарадамі Навагрудкам, Слонімам i Ваўкавыскам i часткова Полацкую i Віцебскую землі.

Виленский вестник, 1860, №41. М.Дмитриев. Записано в городе Новогрудке.

Собиратель также отмечает, что на юго-восточном берегу Свитязи еще сохранились руины дворца пана Незабытовского (который до 1830 года владел местечком Валевка), а за ним длинный и глубокий овраг, заросший травой. Видимо, хозяин хотел провести воду от Свитязи, но что-то помешало этому.

Одна из многочисленных народных легенд о затонувших городах, в данном случае связанная в озером Свитязь, на месте которого некогда якобы стоял город.

Свитязь — одно из красивейших белорусских озер. Находится на территории Новогрудского района Гродненской области, в живописной местности, среди моренных холмов Новогрудской возвышенности. Это озеро связано с памятью великого белорусского и польского поэта Адама Мицкевича. На его берегах поэт написал много прекрасных произведений и среди ниx такие, которые прославляют красоту самого озера (баллады «Свитезянка» и «Свитязь»).

Цирин — поселок (сейчас агрогородок) в Кореличском районе Гродненской области.

Князья Туганы, Тугоены — владельцы легендарного города Свитязь.

Миндовг, Мендог (около 1200 — 1263 год) — великий князь литовский (середина 30-х годов XIII века — 1263 год), объединивший литовские земли и подчинивший Литовскому княжеству так называемую Черную Русь с городами Новогрудком, Слонимом и Волковыском и частично Полоцкую и Витебскую земли.

Longitude: 
25.826
Zoom: 
6
Latitude: 
53.5992
Культурно-географическая классификация существ: Культурна-геаграфічная класіфікацыя істот: Kulturalno-geograficzna klasyfikacja istot: Культурно-географічна класифікація істот: Cultural and geographical classification of creatures:

Про озеро Свитязь (Пра возера Свіцязь). Белорусская легенда

Название сказки: 
Про озеро Свитязь (Пра возера Свіцязь)
Белорусская легенда

Калісьці дзяржаўцам гэтага возера быў князь Мірскі. I вось ён задумаў даведацца, ці праўда, што на дне возера знаходзіцца затоплены горад Свіцязь, як аб гэтым гавораць у народзе.

Для гэтага ён рыхтаваўся тры тыдні. Пабудаваў вялікі карабль, сплёў невад, паклікаў ксяндза. I вось, калі закінулі невад, пераплылі на другі бераг возера. I пачалі выцягваць. Ён быў лёгкі, i яны думалі, што нічога не злавілі. Але калі выцягнулі другое крыло невада, убачылі ў ім цудоўную дзяўчыну з белым тварам, доўгімі распушчанымі валасамі. Адны ад здзіўлення знямелі, другія кінуліся ўцякаць. Тады яна загаварыла голасам, падобным да журчания ручая, які бег у гэтае возера:

Примечание: 

АІМЭФ (Архіў Інстытута мастацтвазнаўства, этнаграфіі i фальклору НАН Беларусі), Ф.8, воп.1, спр.10. Запісаў Д.Бабак у 1954 годзе у вёсцы Селішчы* Карэліцкага раёна Гродзенскай вобласці ад старога рыбака.

Адна са шматлікіх народных легенд аб патануўшых гарадах, у даным выпадку дапасаваная да возера Свіцязь, на месцы якога некалі нібыта стаяў горад.

Свiцязь — адно з прыгажэйшых беларускіх азёр. Знаходзіцца на тэрыторыі Навагрудскага раёна Гродзенскай вобласці, у маляўнічай мясцовасці, сярод марэнных узгоркаў Навагрудскага ўзвышша. Гэта возера звязана з памяццю вялікага беларускага і польскага паэта Адама Міцкевіча. На яго берагах паэт напісаў многа цудоўных твораў i сярод ix такія, якія ўслаўляюць прыгажосць самога возера (балады «Свіцязянка» i «Свіцязь»).

Князь Мiрскi — буйны феадал, уладар Mipa, зараз гарадскі пасёлак Карэліцкага раёну Гродзенскай вобласці, у якім захаваўся Мірскі замак пачатку XVI стагодзя.

Міндоўг (каля 1200 — 1263 год) — вялікі князь літоўскі (сярэдзіна 30-х гадоў XIII стагодзя — 1263 год), які аб'яднаў літоўскія землі i падначаліў Літоўскаму княству так званую Чорную Русь з гарадамі Навагрудкам, Слонімам i Ваўкавыскам i часткова Полацкую i Віцебскую землі.

АИИЭФ (Архив Института искусствоведения, этнографии и фольклора НАН Беларуси), Ф.8, оп.1, д.10. Записал Д.Бабак в 1954 году в деревне Селище Кореличского района Гродненской области Беларуси от старого рыбака.

Одна из многочисленных народных легенд о затонувших городах, в данном случае связанная в озером Свитязь, на месте которого некогда якобы стоял город.

Свитязь — одно из красивейших белорусских озер. Находится на территории Новогрудского района Гродненской области, в живописной местности, среди моренных холмов Новогрудской возвышенности. Это озеро связано с памятью великого белорусского и польского поэта Адама Мицкевича. На его берегах поэт написал много прекрасных произведений и среди ниx такие, которые прославляют красоту самого озера (баллады «Свитезянка» и «Свитязь»).

Князь Мирский — крупный феодал, владелец Mиpa, ныне городского поселка Кореличского района Гродненской области, в котором сохранился Мирский замок начала XVI века.

Миндовг (около 1200 — 1263 год) — великий князь литовский (середина 30-х годов XIII века — 1263 год), объединивший литовские земли и подчинивший Литовскому княжеству так называемую Черную Русь с городами Новогрудком, Слонимом и Волковыском и частично Полоцкую и Витебскую земли.

Longitude: 
25.9445
Zoom: 
6
Latitude: 
53.4966
Культурно-географическая классификация существ: Культурна-геаграфічная класіфікацыя істот: Kulturalno-geograficzna klasyfikacja istot: Культурно-географічна класифікація істот: Cultural and geographical classification of creatures:
RSS-материал