Голову сложишь (Галаву складзеш). Белорусская народная сказка

Голову сложишь (Галаву складзеш)

Белорусская народная сказка

Калі тое было? A хто ж яго згадае! Mo яшчэ ў тыя незапамятныя часы, калі рака Сакалда тут плыла тым пакручастым старым рэчышчам, што цяпер Зэглерыхай завуць?

Каля лясной рачулкі Ланкі, усё ў адным месцы, кожны год позняй восенню, што ні вечар, агонь нейкі людзям яўляўся. Выкаціцца недзе з гушчавіны на палянку пад старыя дубы i круціцца. То падбяжыць, то падскочыць i аж зіхаціць рознымі колерамі.

Старыя людзі, угледзеўшы гэтае дзіва, меркавалі:

— Няйнакш, у закапаным скарбе золата пераліваецца. Багата яго, пэўна, там, калі агонь такі вялікі ды іскрысты. — Падумаўшы, перасцерагалі маладых: — Няпраўдай гэты скарб заклад зены i таму смерці патрабуе.

Доўгі час яўляўся той агонь, але ніхто з тутэйшых не наважыўся шукаць ды адкопваць той скарб.

Аднойчы валэндаўся тут з вёскі да вёскі нейкі чужынец з сабакам. Не столькі людзі валацугам дзіваваліся, колькі тым сабакам. Надта ж ён верны быў свайму гаспадару: даволі крывым вокам на валацугу глянуць, як сабака з зубамі на цябе кідаўся; з найгоршай лясной крэкаці яго выводзіў, нікога да яго не падпускаў, калі той, бывала, п'яны пад плотам валяўся. Пачуўшы згадку пра скарб, пайшоў прыблуда вечарам на Ланку, падпільнаваў агеньчык i да вялікага скарбу дакапаўся.

Адкрывае прыблуда гаршчок, а там паверх золата запіска ляжыць: «Мяне ўзяўшы, галавой наложыш». Ён, доўга не думаючы, злапаў свайго сабаку, адрубаў яму галаву ды паклаў у гаршчок на месца золата, што сабе ў торбу высыпаў. Сам жа, ног пад сабою не чуючы ад радасці, паімчаўся ў карчму, што тады за рэчкаю, на скраю вёскі Сакалды стаяла. Бег жа не дарогаю, a нацянькі каля Здраёў на Зэглерыху, не зважаючы на багну ды дрыгву. Відаць, яму надта спешна да кварты гарэлкі было. Не заўважыў нават, як у адкрытае жорала ўваліўся. Рвануўся ў адзін бок, рвануўся ў другі, а золата ўсё глыбей у твань цягне. Спрабаваў скінуць торбу са скарбам, але багна ўжо па шыю засмактала. Закрычаў ён дзікім голасам: «Ратуйце!» — ды замест крыку толькі бурбалкі з жыжы выскачылі i шапка-малахай усплыла.

Толькі праз нейкі час наткнуліся людзі на косці яго зарубанага сабакі i картку пад дубам на Ланцы ды згніўшую шапку на жаралах каля Здраёў.

Потым дрыгву асушылі, зааралі ды засеялі травою. Цяпер улетку ды навосень стракацяць там касілкі, а агонь зусім не паказваецца.

Штогод цёмнымі восеньскімі вечарамі непадалёку ад лясной рэчкі Ланкі з’яўляўся прывідны агеньчык. Выкаціцца з ляснога гушчару на паляну пад старыя дубы і круціцца, як дзіцячы ваўчок. То ўбок хіснецца, то раптам угору падскочыць, і ўсё зіхаціць, слепіць вочы рознымі калёрамі ды адценнямі.

— Няйнакш у заклятым скарбе золата пераліваецца, — убачыўшы гэтае дзіва, меркавалі бывалыя людзі. I перасцерагалі дзецюкоў: — Не хадзіце па скарб. Няпраўдай ён сабраны, смерці людской чакае…

Шмат гадоў з’яўляўся агеньчык, але ніхто з тутэйшых жыхароў не адважваўся шукаць невядома кім закапаны скарб.

Аднойчы ўвосень якраз сюдою валачыўся з вёскі ў вёску стары бадзяга. Пры ім быў вялізны сабака, які верна служыў свайму гаспадару. 3 самых непраходных нетраў выводзіў ён валацугу, нікога не падпускаў да яго, калі той спаў ці валяўся пад плотам п’яны.

Пачуў бадзяга ад людзей пра закляты скарб, пабег увечары, калі сцямнела, да рэчкі. Падпільнаваў-такі агеньчык дзівосны і выкапаў скарб.

Адкрыў гаршок, а на золаце паперчына ляжыць. На ёй напісана: «Узяўшы мяне, галаву складзеш». Паклікаў бадзяга вернага сабаку, адсёк яму галаву і запіхнуў у пусты гаршчок. А золата ў торбу сваю перасыпаў. Потым закапаў гаршчок і, як на крылах, паляцеў хутчэй да карчмы, што стаяла тады над рэчкаю ў вёсцы Сакалды. Пабег не дарогаю, а нацянькі, не зважаючы на дрыгву ды багну. Надта хацелася ад радасці гарэлкі кварту-другую кульнуць. Бег, бег і раптам уваліўся ў тваністае бяздоннае акно. Рвануўся ў адзін бок, рвануўся ў другі, а золата каменем цягне ў багну. Хацеў бадзяга скінуць торбу з заклятым скарбам, а твань па самую шыю засмактала. Зароў ён дзікім голасам — «Ратуйце!» — але заместа крыку толькі бурбалкі выскачылі ды праз хвіліну шапка ўсплыла.

Праз год ці два паляўнічыя знайшлі каля рэчкі пад дубам сабачыя косці, а дзеці прынеслі з балота гнілую шапку.

Дрыгву даўно асушылі і засеялі травою. На месцы, дзе ўтапіўся бадзяга з торбаю золата, дзівосны агеньчык не паказваецца.

Ежегодно темными осенними вечерами неподалеку от лесной речки Ланки появлялся призрачный огонек. Выкатится из лесной чащи на поляну под старые дубы и вертится, как детский волчок. То в сторону качнется, то вдруг вверх подпрыгнуть, и все сверкает, слепит глаза различными цветами да оттенками.

— Не иначе в заклятом кладе золото переливается, — увидев это диво, полагали бывалые люди. И предостерегали молодежь: — Не ходите за сокровищем. Неправдой оно собрано, смерти людской ждет...

Много лет являлся огонек, но никто из здешних жителей не смел искать неизвестно кем зарытый клад.

Однажды осенью как раз брел тут из деревни в деревню бездомный старик. При нем был огромный пес, который верно служил своему хозяину. С самых непроходимых дебрей выводил он бродягу, никого не подпускал к нему, когда тот спал или валялся под забором пьяный.

Услышал бродящий от людей о заклятом кладе, побежал вечером, когда стемнело, к речке. Подкараулил-таки огонек дивный и выкопал клад.

Открыл горшок, а на золоте бумажка лежит. На ней написано: «Взяв меня, голову сложишь». Позвал бродяга верного пса, отрубил ему голову и засунул в пустой горшок. А золото в свою сумку пересыпал. Потом закопал горшок и, как на крыльях, полетел скорее к таверны, что стояла тогда над речкой в селе Соколды. Побежал не дорогою, а прямиком, не обращая внимания на трясину да болото. Очень хотелось от радости водки кварту-другую опрокинуть. Бежал, бежал и вдруг ввалился в тинистое бездонное окно. Рванулся в одну сторону, рванулся в другую, а золото камнем тянет в трясину. Хотел бродяга сбросить сумку с заклятым кладом, а грязь по самую шею засосало. Заревел он диким голосом — «Спасите!» — но вместо крика только пузыри выскочили, а через минуту шапка всплыла.

Через год или два охотники нашли около речки под дубом собачьи кости, а дети принесли из болота гнилую шапку.

Болото давно осушили и засеяли травой. На месте, где утонул бродяга с сумкой золота, дивный огонек не показывается.


Блуждающие огоньки — таинственные природные явления или мифологические существа, наблюдаемые по ночам на болотах, полях и кладбищах

 

Запіс i апрацоўка М.Гайдук, Падляскае ваяводства.

Першая публікацыя: Зорка (газета беларускіх дзяцей у Польшчы), 1980, №20, с.4-5 (865: с.418-419, №746).

Прыведзены тэкст — апрацоўка Ўладзіміра Ягоўдзіка (689: с.36).

Сакалда (Sokołda) — веска на рэчцы той жа назвы ў Супрасльскай гміне, Падляскае ваяводства.

Жорала — акно, гіблае месца ў балоце.



Культурно-географическая классификация существ: Культурна-геаграфічная класіфікацыя істот: Kulturalno-geograficzna klasyfikacja istot: Культурно-географічна класифікація істот: Cultural and geographical classification of creatures:

Comments

Отправить комментарий

The content of this field is kept private and will not be shown publicly.
CAPTCHA
Пожалуйста, введите слова, показанные на картинке ниже. Это необходимо для того, чтобы выяснить, являетесь ли Вы человеком или представляете из себя спам-бота. Спасибо.
3 + 0 =
Решите эту простую математическую задачу и введите результат. То есть для 1+3, введите 4.

Только зарегистрированные пользователи могут оставлять комментарии. Пожалуйста, войдите или зарегистрируйтесь. Only registered users can post a new comment. Please login or register. Only registered users can post a new comment. Please login or register.