Деревня

Царь рыб (Цар рыбаў). Белорусская быличка из записей С.Сахарова

Название сказки: 
Царь рыб (Цар рыбаў)
Белорусская быличка из записей С.Сахарова

Даўней па лясох было многа звераў i птушак, a ў рэчках i азёрах — рыбы. Яны мелі i сваіх цароў, якія сцераглі ix ад паляўнічых i рыбакоў. Даўно-даўно рыбакі ўсяляк прабавалі ставіць сеткі, бучы ды крукі ў Дзвіну, але заўжды пуста было ў іхніх нератах.

Примечание: 

Запісаў Мікола Панькоў у 1940 годзе ў вёсцы Крыжы Даўгаўпілскага павета ад Адэлі Шліхты.

Сахараў С.П. «Народная творчасьць Латгальскіх і Ілукстэнскіх беларусаў», вып.2, ліст 164. Рукапіс 1944 года. Па стане на 1983 год, захоўвалася у Аддзеле рэдкіх кніг i рукапісаў Цэнтральнай навуковай бібліятэкі імя Я.Коласа АН БССР (ЦНБАН), ф.3, воп.1, спр.7. У наш час захоўваецца ў Архіве Інстытута мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору НАН Беларусі (АІМЭФ НАН), ф.9, воп.3, спр.13, ч.І, дад.2, арк.639.

Записано Николаем Паньковым в 1940 году в деревне Кресты Даугавпилсского края от Алелии Шлихты.

Сахаров С.П. «Народное творчество Латгальских и Илукстенских беларусов», вып.2, лист 164. Рукопись 1944 года. По состоянию на 1983 год, хранилось в Отделе редких книг и рукописей Центральной научной библиотеки имени Я.Коласа Академии наук БССР (ЦНБАН), ф.3, воп.1, д.7. В настоящее время хранится в Архиве Института искусствоведения, этнографии и фольклора Национальной академии наук Беларуси (АИИЭФ НАН), ф.9, воп.3, д.13, ч.I, прил.2, л.639.

Longitude: 
26.7238
Zoom: 
6
Latitude: 
55.9283
Культурно-географическая классификация существ: Культурна-геаграфічная класіфікацыя істот: Kulturalno-geograficzna klasyfikacja istot: Культурно-географічна класифікація істот: Cultural and geographical classification of creatures:

О красивой девушке, которая уносила молодых пастухов в лес (Пра прыгожую дзяўчыну, якая зносіла маладых пастухоў у лес). Белорусская легенда

Название сказки: 
О красивой девушке, которая уносила молодых пастухов в лес (Пра прыгожую дзяўчыну, якая зносіла маладых пастухоў у лес)
Белорусская легенда

У даўнія часы казалі людзі, што на тым мейсцы, дзе зараз Круглае возера, стаяў Гіржбартаў замак. Потым гэты замак праваліўся i ўтварылася возера. Берагі гэтага возера зараслі чаротам. I з таго возера кожны тыдзень выходзіла вельмі прыгожая дзяўчына. Яна прыходзіла да пастухоў i гуляла з імі, a калі ей што-небудзь не падабалася, яна брала пастуха на плечы i насіла яго па лясох, а потым садзіла яго на пень. Пастух ужо не мог зайсці дахаты i блудзіў па лесе, пакуль яго які-колеча чалавек не заводзіў дахаты.

Примечание: 

Запісаў вучань Дзвінскай беларускай гімназіі Ян Малаток у 1929 годзе ў Прыдруйшчыне* Даўгаўпілскага павета ад бабулі, 1859 г.н.

Сахараў С.П. "Народная творчасьць Латгальскіх і Ілукстэнскіх беларусаў", вып.2, ліст 163. Рукапіс 1944 года. Па стане на 1983 год, захоўвалася у Аддзеле рэдкіх кніг i рукапісаў Цэнтральнай навуковай бібліятэкі імя Я.Коласа АН БССР (ЦНБАН), ф.3, воп.1, спр.7.

Записано учеником Двинской белорусской гимназии Яном Молотком в 1929 году в Придруйщине* Даугавпилсского уезда от бабушки, 1859 г.р.

Сахаров С.П. «Народное творчество Латгальских и Илукстенских беларусов», вып.2, лист 163. Рукопись 1944 года. По состоянию на 1983 год, хранилось в Отделе редких книг и рукописей Центральной научной библиотеки имени Я.Коласа Академии наук БССР (ЦНБАН), ф.3, воп.1, обл.7.

Longitude: 
27.4496
Zoom: 
6
Latitude: 
55.7985
Культурно-географическая классификация существ: Культурна-геаграфічная класіфікацыя істот: Kulturalno-geograficzna klasyfikacja istot: Культурно-географічна класифікація істот: Cultural and geographical classification of creatures:

Заколдованная девица (Зачараваная дзяўчына). Белорусская быличка из собрания П.В.Шейна

Название сказки: 
Заколдованная девица (Зачараваная дзяўчына)
Белорусская быличка из собрания П.В.Шейна

За адну вярсту ад вёскі Цераховічы Лыскоўскай воласці Ваўкавыскага павету i цяпер знаходзіцца невялікі гай, пра які ў памяці мясцовых жыхароў захавалася такое паданне. Адзін чалавек, Янка, праязджаў каля гаю ў саму поўнач. Калі ён наблізіўся да акопаў, якія відаць i зараз, дык убачыў вялікую жалезную скрыню, а па абодвух баках яе — двух сабак на ланцугах; на скрыні сядзела дзяўчына i часала валасы, ад якіх шугаў агонь. Дзяўчына з слязьмі стала прасіць Янку падысці да яе i распутаць валасы. За гэта яна абяцала зрабіць яго шчаслівым на ўсё жыццё i сказала, што злыя сабакі не крануць яго. Здзіўлены i спалоханы Янка не адважыўся, аднак, падысці да дзяўчыны, a кінуў ёй свой пояс, каб мацней прывязаць сабак.

Але толькі пояс крануўся дзяўчыны, скрыня загрымела, бразнулі ў ёй грошы, i дзяўчына адчайна войкнула i добра чуваці было, як вымавіла:

— Праклята твая душа адныне да веку, што ты мяне зачапіў: мучылася я сто рокаў, буду мучыцца i яшчэ столькі жа, але i ты не ўваскрэснеш.

Примечание: 

Запісана навучэнцамі Свіслацкай настаўніцкай семінарыі Тараскевічам і Габроўскім у вёсцы Цераховічы Ваўкавыскага павета Гродзенскай губерні. Надрукавана П.В.Шэйнам у 1893 годзе.

Записано учащимися Свислочской учительской семинарии Тараскевичем и Габровским в деревне Тереховичи Волковысского уезда Гродненской губернии. Опубликовано П.В.Шейном в 1893 году.

Longitude: 
24.5053
Zoom: 
6
Latitude: 
52.8942
Культурно-географическая классификация существ: Культурна-геаграфічная класіфікацыя істот: Kulturalno-geograficzna klasyfikacja istot: Культурно-географічна класифікація істот: Cultural and geographical classification of creatures:

Озеро Свитязь (Возера Свіцязь). Белорусская легенда

Название сказки: 
Озеро Свитязь (Возера Свіцязь)
Белорусская легенда

З вады чутны быў часта стогн дзявочы. Каб даведацца прычыны, валадар берагоў Свіцязі заказвае невад сцен у дзвесці, будуе чоўны і робіць іншыя прыгатаванні. Але перад пачаткам такой важнай справы звяртаецца ён з малітваю да бога і пасылае грошы на імшу, просячы разам з тым прыехаць да сябе ксяндза. Прыязджае ксёндз з мястэчка Цырына, становіцца на беразе, адзявае свае рызы, адслужвае малебен і благаслаўляе работу. Пан загадвае пачынаць. Адчальваюць чоўны, і невад з шумам патанае ў хвалях Свіцязі, цягнучы з сабой і паплаўкі на глыбокае дно яго, але вот пацягнулі вяроўкі, невад ідзе ціха, і, верна, нічога няма. Ужо паказаліся абодва крылы; ужо паказалася палова матні і думаюць, што яна пустая, але раптам спалоханым позіркам прадстаўляецца дзяўчына.

Раззлаваная, яна ціхім голасам кажа:

Примечание: 

Виленский вестник, 1860, №41. М.Дмитриев. Запісана у горадзе Навагрудку.

Збіральнік таксама адзначае, што на паўднёва-ўсходнім беразе Свіцязі яшчэ захаваліся руіны палаца пана Незабытоўскага (які да 1830 года валодаў мястэчкам Валеўка), а далей даўгі i глыбокі яр, зарослы травой. Відаць, гаспадар хацеў правесці ваду ад Свіцязі, але нешта перашкодзіла гэтаму.

Адна са шматлікіх народных легенд аб патануўшых гарадах, у даным выпадку дапасаваная да возера Свіцязь, на месцы якога некалі нібыта стаяў горад.

Свiцязь — адно з прыгажэйшых беларускіх азёр. Знаходзіцца на тэрыторыі Навагрудскага раёна Гродзенскай вобласці, у маляўнічай мясцовасці, сярод марэнных узгоркаў Навагрудскага ўзвышша. Гэта возера звязана з памяццю вялікага беларускага і польскага паэта Адама Міцкевіча. На яго берагах паэт напісаў многа цудоўных твораў i сярод ix такія, якія ўслаўляюць прыгажосць самога возера (балады «Свіцязянка» i «Свіцязь»).

Цырын — мястэчка (зараз аграгарадок) ў Карэліцкім раёне Гродзенскай вобласці.

Князі Туганы, Тугоены — уладары легендарнага горада Свіцязь.

Міндоўг, Мендаг (каля 1200 — 1263 год) — вялікі князь літоўскі (сярэдзіна 30-х гадоў XIII стагодзя — 1263 год), які аб'яднаў літоўскія землі i падначаліў Літоўскаму княству так званую Чорную Русь з гарадамі Навагрудкам, Слонімам i Ваўкавыскам i часткова Полацкую i Віцебскую землі.

Виленский вестник, 1860, №41. М.Дмитриев. Записано в городе Новогрудке.

Собиратель также отмечает, что на юго-восточном берегу Свитязи еще сохранились руины дворца пана Незабытовского (который до 1830 года владел местечком Валевка), а за ним длинный и глубокий овраг, заросший травой. Видимо, хозяин хотел провести воду от Свитязи, но что-то помешало этому.

Одна из многочисленных народных легенд о затонувших городах, в данном случае связанная в озером Свитязь, на месте которого некогда якобы стоял город.

Свитязь — одно из красивейших белорусских озер. Находится на территории Новогрудского района Гродненской области, в живописной местности, среди моренных холмов Новогрудской возвышенности. Это озеро связано с памятью великого белорусского и польского поэта Адама Мицкевича. На его берегах поэт написал много прекрасных произведений и среди ниx такие, которые прославляют красоту самого озера (баллады «Свитезянка» и «Свитязь»).

Цирин — поселок (сейчас агрогородок) в Кореличском районе Гродненской области.

Князья Туганы, Тугоены — владельцы легендарного города Свитязь.

Миндовг, Мендог (около 1200 — 1263 год) — великий князь литовский (середина 30-х годов XIII века — 1263 год), объединивший литовские земли и подчинивший Литовскому княжеству так называемую Черную Русь с городами Новогрудком, Слонимом и Волковыском и частично Полоцкую и Витебскую земли.

Longitude: 
25.826
Zoom: 
6
Latitude: 
53.5992
Культурно-географическая классификация существ: Культурна-геаграфічная класіфікацыя істот: Kulturalno-geograficzna klasyfikacja istot: Культурно-географічна класифікація істот: Cultural and geographical classification of creatures:

Про озеро Свитязь (Пра возера Свіцязь). Белорусская легенда

Название сказки: 
Про озеро Свитязь (Пра возера Свіцязь)
Белорусская легенда

Калісьці дзяржаўцам гэтага возера быў князь Мірскі. I вось ён задумаў даведацца, ці праўда, што на дне возера знаходзіцца затоплены горад Свіцязь, як аб гэтым гавораць у народзе.

Для гэтага ён рыхтаваўся тры тыдні. Пабудаваў вялікі карабль, сплёў невад, паклікаў ксяндза. I вось, калі закінулі невад, пераплылі на другі бераг возера. I пачалі выцягваць. Ён быў лёгкі, i яны думалі, што нічога не злавілі. Але калі выцягнулі другое крыло невада, убачылі ў ім цудоўную дзяўчыну з белым тварам, доўгімі распушчанымі валасамі. Адны ад здзіўлення знямелі, другія кінуліся ўцякаць. Тады яна загаварыла голасам, падобным да журчания ручая, які бег у гэтае возера:

Примечание: 

АІМЭФ (Архіў Інстытута мастацтвазнаўства, этнаграфіі i фальклору НАН Беларусі), Ф.8, воп.1, спр.10. Запісаў Д.Бабак у 1954 годзе у вёсцы Селішчы* Карэліцкага раёна Гродзенскай вобласці ад старога рыбака.

Адна са шматлікіх народных легенд аб патануўшых гарадах, у даным выпадку дапасаваная да возера Свіцязь, на месцы якога некалі нібыта стаяў горад.

Свiцязь — адно з прыгажэйшых беларускіх азёр. Знаходзіцца на тэрыторыі Навагрудскага раёна Гродзенскай вобласці, у маляўнічай мясцовасці, сярод марэнных узгоркаў Навагрудскага ўзвышша. Гэта возера звязана з памяццю вялікага беларускага і польскага паэта Адама Міцкевіча. На яго берагах паэт напісаў многа цудоўных твораў i сярод ix такія, якія ўслаўляюць прыгажосць самога возера (балады «Свіцязянка» i «Свіцязь»).

Князь Мiрскi — буйны феадал, уладар Mipa, зараз гарадскі пасёлак Карэліцкага раёну Гродзенскай вобласці, у якім захаваўся Мірскі замак пачатку XVI стагодзя.

Міндоўг (каля 1200 — 1263 год) — вялікі князь літоўскі (сярэдзіна 30-х гадоў XIII стагодзя — 1263 год), які аб'яднаў літоўскія землі i падначаліў Літоўскаму княству так званую Чорную Русь з гарадамі Навагрудкам, Слонімам i Ваўкавыскам i часткова Полацкую i Віцебскую землі.

АИИЭФ (Архив Института искусствоведения, этнографии и фольклора НАН Беларуси), Ф.8, оп.1, д.10. Записал Д.Бабак в 1954 году в деревне Селище Кореличского района Гродненской области Беларуси от старого рыбака.

Одна из многочисленных народных легенд о затонувших городах, в данном случае связанная в озером Свитязь, на месте которого некогда якобы стоял город.

Свитязь — одно из красивейших белорусских озер. Находится на территории Новогрудского района Гродненской области, в живописной местности, среди моренных холмов Новогрудской возвышенности. Это озеро связано с памятью великого белорусского и польского поэта Адама Мицкевича. На его берегах поэт написал много прекрасных произведений и среди ниx такие, которые прославляют красоту самого озера (баллады «Свитезянка» и «Свитязь»).

Князь Мирский — крупный феодал, владелец Mиpa, ныне городского поселка Кореличского района Гродненской области, в котором сохранился Мирский замок начала XVI века.

Миндовг (около 1200 — 1263 год) — великий князь литовский (середина 30-х годов XIII века — 1263 год), объединивший литовские земли и подчинивший Литовскому княжеству так называемую Черную Русь с городами Новогрудком, Слонимом и Волковыском и частично Полоцкую и Витебскую земли.

Longitude: 
25.9445
Zoom: 
6
Latitude: 
53.4966
Культурно-географическая классификация существ: Культурна-геаграфічная класіфікацыя істот: Kulturalno-geograficzna klasyfikacja istot: Культурно-географічна класифікація істот: Cultural and geographical classification of creatures:

Голову сложишь (Галаву складзеш). Белорусская народная сказка

Название сказки: 
Голову сложишь (Галаву складзеш)
Белорусская народная сказка

Калі тое было? A хто ж яго згадае! Mo яшчэ ў тыя незапамятныя часы, калі рака Сакалда тут плыла тым пакручастым старым рэчышчам, што цяпер Зэглерыхай завуць?

Каля лясной рачулкі Ланкі, усё ў адным месцы, кожны год позняй восенню, што ні вечар, агонь нейкі людзям яўляўся. Выкаціцца недзе з гушчавіны на палянку пад старыя дубы i круціцца. То падбяжыць, то падскочыць i аж зіхаціць рознымі колерамі.

Старыя людзі, угледзеўшы гэтае дзіва, меркавалі:

— Няйнакш, у закапаным скарбе золата пераліваецца. Багата яго, пэўна, там, калі агонь такі вялікі ды іскрысты. — Падумаўшы, перасцерагалі маладых: — Няпраўдай гэты скарб заклад зены i таму смерці патрабуе.

Доўгі час яўляўся той агонь, але ніхто з тутэйшых не наважыўся шукаць ды адкопваць той скарб.

Примечание: 

Запіс i апрацоўка М.Гайдук, Падляскае ваяводства.

Першая публікацыя: Зорка (газета беларускіх дзяцей у Польшчы), 1980, №20, с.4-5 (865: с.418-419, №746).

Прыведзены тэкст — апрацоўка Ўладзіміра Ягоўдзіка (689: с.36).

Сакалда (Sokołda) — веска на рэчцы той жа назвы ў Супрасльскай гміне, Падляскае ваяводства.

Жорала — акно, гіблае месца ў балоце.

Longitude: 
23.4698
Zoom: 
6
Latitude: 
53.2477
Культурно-географическая классификация существ: Культурна-геаграфічная класіфікацыя істот: Kulturalno-geograficzna klasyfikacja istot: Культурно-географічна класифікація істот: Cultural and geographical classification of creatures:

Паморак. Белорусская сказка из собрания А.К.Сержпутовского

Название сказки: 
Паморак
Белорусская сказка из собрания А.К.Сержпутовского

Якое толькі ліха не даймае людзей! Бяда на бядзе едзе ды бядой паганяе. Пастаіш — бяда нагоніць. Пабяжыш — на бяду наскочыш. I жывеш, як той заяц: куды ні сунься — бядзе ў зубы. Шмат бяды ад Бога. То мароз памарозіць сады і гароды, збажыну ў полі, траву на сенажаці; то град паб’е ўсё, што ацалела ад марозу ці сіверу; то сонца смаліць, аж зямля гарачая, як прысак, хоць ты ў ёй пячы яйкі… А дасць Бог добрае лецейка — абавязкова ўсякія пошасці ці паморак нападуць на людзей і жывёлу. Тут ужо не абышлося без ліхіх чараўнікоў.

Примечание: 

Запісана ад Рэдкага у вёсцы Рожан Слуцкага павета Мінскай губерні. Надрукавана А.К.Сержпутоўскім у 1911 годзе (1069: с.139-142, №69).

Записано от Редкого в деревне Рожан Слуцкого уезда Минской губернии. Опубликовано А.К.Сержпутовским в 1911 году (1069: с.139-142, №69).

Культурно-географическая классификация существ: Культурна-геаграфічная класіфікацыя істот: Kulturalno-geograficzna klasyfikacja istot: Культурно-географічна класифікація істот: Cultural and geographical classification of creatures:
Тэги: Тэгі: Tagi: Теги: Tags:
СмертьСмертьСмертьСмертьСмерть, ОгоньОгоньОгоньОгоньОгонь, ЛесЛесЛесЛесЛес, ОкуриваниеОкуриваниеОкуриваниеОкуриваниеОкуривание, СтарухаСтарухаСтарухаСтарухаСтаруха, ХвояХвояХвояХвояХвоя, ЯсеньЯсеньЯсеньЯсеньЯсень, СтарикСтарикСтарикСтарикСтарик, ДождьДождьДождьДождьДождь, НищийНищийНищийНищийНищий, КрестьянеКрестьянеКрестьянеКрестьянеКрестьяне, КорольКорольКорольКорольКороль, ЗемляЗемляЗемляЗемляЗемля, Нечистая силаНечистая силаНечистая силаНечистая силаНечистая сила, СолнцеСолнцеСолнцеСолнцеСолнце, МорМорМорМорМор, ПоветриеПоветриеПоветриеПоветриеПоветрие, ЭпидемияЭпидемияЭпидемияЭпидемияЭпидемия, ДеревняДеревняДеревняДеревняДеревня, Бог смертиБог смертиБог смертиБог смертиБог смерти, БедаБедаБедаБедаБеда, ВихрьВихрьВихрьВихрьВихрь, БолезниБолезниБолезниБолезниБолезни
RSS-материал