Зима близко, Странник, полярный лис стучится в дверь.
Зима близко, Странник, полярный лис стучится в дверь.
Согласно белорусскому фольклору, локальная разновидность русалок, обитающих в Черном озере на Мядельщине.
Недалёка ад вёскі Брусы Мядзельскага р-на, у лесе, ёсць возера, якое называецца Чорным. Чорнае возера вельмі глыбокае. Дно яго топкае, ілістае, таму вада здаецца чорнаю, хаця яна і даволі чыстая.
Паводле слоў старажылаў вёскі, у возеры гэтым жылі і, мабыць, жывуць яшчэ і цяпер істоты, падобныя да маладых жанчын, — азярніцы. У азярніц доўгія зеленаватыя валасы, цёмная скура, ступні ў выглядзе плаўнікоў. I хоць знешне істоты нагадваюць людзей, замест крыві ў іх нібыта вада, і на дотык яны вельмі халодныя. Размаўляюць азярніцы на незразумелай, як бы птушынай мове. Сукні носяць сплеценыя з багавіння. Па начах, калі свеціць месяц, азярніцы выходзяць на бераг і спяваюць салоўкамі. Бывае, спяваюць яны і глыбока пад вадою. Тады іхнія спевы нагадваюць жабінае крактанне.
Калі раптам які чалавек убачыць азярніц, ён не павінен сябе выдаць, бо азярніцы зацягнуць яго да сябе, у самую багну, і ўжо не адпусцяць. Гэта ж чакае і таго, хто асмеліцца выкупацца ў гэтым возеры.
Запісаў А.У.Лукша, Мядзельскі раён Мінскай вобласці (449: с.463)
Недалеко от деревни Брусы Мядельского района, в лесу, есть озеро, которое называется Черным. Черное озеро очень глубокое. Дно его топкое, илистое, поэтому вода кажется черной, хотя она и довольно чистая.
По словам старожилов села, в озере этом жили и, видимо, живут еще и теперь существа, похожие на молодых женщин, — озерницы. У озерниц длинные зеленоватые волосы, темная кожа, ступни в виде плавников. И хотя внешне существа напоминают людей, вместо крови у них как бы вода, и прикосновения их холодные. Разговаривают озерницы на непонятном, как на птичьем языке. Платья носят сплетенные из водорослей. По ночам, при луне, озерницы выходят на берег и поют соловьями. Бывает, поют они и глубоко под водой. Тогда их пение напоминает лягушачье кваканье.
Если вдруг человек увидет озерниц, он не должен себя выдать, потому что озерницы затянут его к себе, в самую пучину, и уже не отпустят. Это же ждет и того, кто посмеет искупаться в этом озере.
Записал А.У.Лукша, Мядельский район Минской области Беларуси (449: с.463)
В настоящее время в академической среде фольклористов данная запись подвергается жесткой критике, существует вероятность того факта, что и приведенное выше свидетельство и записавшя его студентка А.У.Лукша — были выдуманы выдающимся белорусским фольклористом и этнографом Владимиром Василевичем. Вместе с тем, есть основания предполагать, что, как персонаж, озерницы вполне могут претендовать на переход от локального образа к образу более общему для низшей мифологии Беларуси. Видимо, озерницами могли называть подвид русалок, обитавших именно в озерах:
Пра вёску Азярніца існуе некалькі легендаў. Адна з іх распавядае пра тое, што вёска некалі знаходзілася сярод невялікіх азёр. Таму і стала называцца Азярніца. Згодна з іншай легендай, Азярніца называецца гэтак, таму што некалі ў гэтым краі ў азёрах было шмат русалак, якіх людзі клікалі азярніцамі. Вельмі часта русалкі-азярніцы выходзілі на бераг і гайдаліся на галінках бярозаў і вербаў. А тых, хто да іх трапляў, азярніцы маглі да смерці заказытаць. Асабліва русалкі любілі лавіць хлопцаў. Але колькі юнакоў заказыталі азярніцы — ніхто не ведае. А яшчэ бытуе легенда, што назва Азярніца ўзнікла ад слова "зярно". Людзі прыходзілі ў Азярніцу — азярніцца, па "зярно" — гэта значыць па багацце і натхненне.
Легенды і паданні Слонімшчыны (845: с.8-9)
Про деревню Озерница существует несколько легенд. Одна из них рассказывает про то, что деревня некогда находилась среди небольших озер. Потому и стала называться Озерница. Согласно другой легенде, Озерница называется так, потому что когда-то в этих краях в озерах было много русалок, которых люди звали озерницами. Очень часто русалкі-озерницы выходили на берег и раскачивались на ветвях берез и верб. А тех, кто к ним попадал, озерницы могли до смерти защекотать. Особенно русалкі любили ловить парней. Но сколько юношей защекотали озерницы — никто не знает. А еще бытует легенда, что название Озерница возникло от слова "зерно". Люди приходили в Озерницу — озерниться, за зерном — это значить за богатством и вдохновением.
Легенды и предания Слонимщины (845: с.8-9)
Косвенным подтверждением возможности существования отдельного озерного виды русалок может послужить и тот факт, что в литовском фольклоре, во многом родственном белорусскому, также есть аналогичные духи озер — ежеринии, чье имя можно дословно перевести именно как озерницы.
According to Belurussian folklore Aziarnicy (singular: Aziarnica) are local species of Rusalka, that live in Black Lake in Myadzyel district of the Minsk Region of Belarus. Name Aziarnicy derives from belarusian word "Возеро" [Vóziera] — lake.
Недалёка ад вёскі Брусы Мядзельскага р-на, у лесе, ёсць возера, якое называецца Чорным. Чорнае возера вельмі глыбокае. Дно яго топкае, ілістае, таму вада здаецца чорнаю, хаця яна і даволі чыстая.
Паводле слоў старажылаў вёскі, у возеры гэтым жылі і, мабыць, жывуць яшчэ і цяпер істоты, падобныя да маладых жанчын, — азярніцы. У азярніц доўгія зеленаватыя валасы, цёмная скура, ступні ў выглядзе плаўнікоў. I хоць знешне істоты нагадваюць людзей, замест крыві ў іх нібыта вада, і на дотык яны вельмі халодныя. Размаўляюць азярніцы на незразумелай, як бы птушынай мове. Сукні носяць сплеценыя з багавіння. Па начах, калі свеціць месяц, азярніцы выходзяць на бераг і спяваюць салоўкамі. Бывае, спяваюць яны і глыбока пад вадою. Тады іхнія спевы нагадваюць жабінае крактанне.
Калі раптам які чалавек убачыць азярніц, ён не павінен сябе выдаць, бо азярніцы зацягнуць яго да сябе, у самую багну, і ўжо не адпусцяць. Гэта ж чакае і таго, хто асмеліцца выкупацца ў гэтым возеры.
Запісаў А.У.Лукша, Мядзельскі раён Мінскай вобласці (449: с.463)
There is a lake not far from village Brusy of Myadzyel Raion there which called Čornaje (Black). Lake Čornaje is pretty deep. It’s bottom is boggy and muddy, that’s why it seems black in spite of water being clear.
Popular belief amongst the old residents of the village is that some creatures live in the lake up to day, that resemble young women and called Aziarnicy. They have long green hair, dark skin and webbed feet. They bear strong resemblance to humans in their appearance, but they have water instead of blood and they cold to the touch. Their talk is gibberish. Their wreathen weed-skirts. At nights when the moon is shine they come out to the shore and chirp. Sometimes they sing under water. Then their singing sounds like croaking.
If anyone to see Aziarnicy he mustn’t give up himself. Otherwise they will pull him into the bog and never let him go. The same awaits for person, who is bold to bathe in the lake.
Collected by A.U.Luksha in Myadzyel District of Minsk Region of Belarus (449: с.463)
Паводле беларускага фальклора, мясцовая разнавіднасць русалак, якія жывуць у Чорным возеры на Мядзельшчыне.
Недалёка ад вёскі Брусы Мядзельскага р-на, у лесе, ёсць возера, якое называецца Чорным. Чорнае возера вельмі глыбокае. Дно яго топкае, ілістае, таму вада здаецца чорнаю, хаця яна і даволі чыстая.
Паводле слоў старажылаў вёскі, у возеры гэтым жылі і, мабыць, жывуць яшчэ і цяпер істоты, падобныя да маладых жанчын, — азярніцы. У азярніц доўгія зеленаватыя валасы, цёмная скура, ступні ў выглядзе плаўнікоў. I хоць знешне істоты нагадваюць людзей, замест крыві ў іх нібыта вада, і на дотык яны вельмі халодныя. Размаўляюць азярніцы на незразумелай, як бы птушынай мове. Сукні носяць сплеценыя з багавіння. Па начах, калі свеціць месяц, азярніцы выходзяць на бераг і спяваюць салоўкамі. Бывае, спяваюць яны і глыбока пад вадою. Тады іхнія спевы нагадваюць жабінае крактанне.
Калі раптам які чалавек убачыць азярніц, ён не павінен сябе выдаць, бо азярніцы зацягнуць яго да сябе, у самую багну, і ўжо не адпусцяць. Гэта ж чакае і таго, хто асмеліцца выкупацца ў гэтым возеры.
Запісаў А.У.Лукша, Мядзельскі раён Мінскай вобласці (449: с.463)
У цяперашні час у акадэмічным асяроддзі фалькларыстаў дадзены запіс падвяргаецца жорсткай крытыцы, існуе верагоднасць таго факту, што і прыведзенае вышэй сведчанне і студэнтка А.У.Лукша, якая яго запісала — былі выдуманыя выбітным беларускім фалькларыстам і этнографам Уладзімірам Васілевічам. Разам з тым, ёсць падставы меркаваць, што, як персанаж, азярніцы цалкам могуць прэтэндаваць на пераход ад лакальнага вобразу да больш агульнага ў ніжэйшай міфалогіі Беларусі. Мабыць, азярніцамі маглі называць той падвід русалак, што жылі менавіта ў азёрах:
Пра вёску Азярніца існуе некалькі легендаў. Адна з іх распавядае пра тое, што вёска некалі знаходзілася сярод невялікіх азёр. Таму і стала называцца Азярніца. Згодна з іншай легендай, Азярніца называецца гэтак, таму што некалі ў гэтым краі ў азёрах было шмат русалак, якіх людзі клікалі азярніцамі. Вельмі часта русалкі-азярніцы выходзілі на бераг і гайдаліся на галінках бярозаў і вербаў. А тых, хто да іх трапляў, азярніцы маглі да смерці заказытаць. Асабліва русалкі любілі лавіць хлопцаў. Але колькі юнакоў заказыталі азярніцы — ніхто не ведае. А яшчэ бытуе легенда, што назва Азярніца ўзнікла ад слова "зярно". Людзі прыходзілі ў Азярніцу — азярніцца, па "зярно" — гэта значыць па багацце і натхненне.
Легенды і паданні Слонімшчыны (845: с.8-9)
Ускосным пацвярджэннем магчымасці існавання асобнага азёрнага віда русалак можа паслужыць і той факт, што ў літоўскім фальклоры, шмат у чым роднасным беларускаму, таксама ёсць аналагічныя духі азёр — ежерініі, чыё імя можна даслоўна перавесці менавіта як азярніцы.
Lokalne syreny mieszkające w Czarnym Jeziorze (koło wsi Brusy Miadielskogo rejonu) na Białorusi. Przypominały dziewczyny z długimi zielonkawymi włosami, ciemną skórą i nogami zakończonymi płetwami. Od ludzi wyróżniało je też to, że zamiast krwi w ich żyłach płynęła podobno woda. Czy to prawda — nie wiadomo, ale pewnym jest, że skóra jeziornic jest zimna jak u ryby. Nosiły one stroje utkane z wodorostów i porozumiewały się w dziwnym niezrozumiałym języku przypominającym ptasie trele. Nocami jeziornice wypełzały na brzeg i śpiewały piękne pieśni przyciągając oczarowanych mężczyzn. Kiedy nieświadomy chłop wchodził do wody pieśni jeziornic zmieniały się w straszny żabi skrzek i demony wciągały ofiarę pod wodę.
Comments
Есть мысль сделать таки в этой статье из локальной озерницы озерницу национального масштаба, потому как название достаточно унивенрсальное и вот эта запись Лукши на Мядельщине — не единственная про существ, названных озерницами. Вот про деревню Озерница Слонимского района (порядка 250 км от Мяделя):
Пра вёску Азярніца існуе некалькі легендаў. Адна з іх распавядае пра тое, што вёска некалі знаходзілася сярод невялікіх азёр. Таму і стала называцца Азярніца. Згодна з іншай легендай, Азярніца называецца гэтак, таму што некалі ў гэтым краі ў азёрах было шмат русалак, якіх людзі клікалі азярніцамі. Вельмі часта русалкі-азярніцы выходзілі на бераг і гайдаліся на галінках бярозаў і вербаў. А тых, хто да іх трапляў, азярніцы маглі да смерці заказытаць. Асабліва русалкі любілі лавіць хлопцаў. Але колькі юнакоў заказыталі азярніцы — ніхто не ведае. А яшчэ бытуе легенда, што назва Азярніца ўзнікла ад слова «зярно». Людзі прыходзілі ў Азярніцу— азярніцца, па «зярно» — гэта значыць па багацце і натхненне.
Легенды і паданні Слонімшчыны (845: с.8-9)
Еще одна деревня с названием Озерница есть в Брестской области.
Статью можно было бы дополнить твоими словами из камента, предварив их что-то типа так:
Вместе с тем, есть основания предполагать, что как персонаж "озерницы" вполне могут претендовать на переход от локального образа к образу более или менее общему для низшей мифологии Беларуси. Видимо, озерницами могли называть тот подвид русалок, что обитал именно в озерах. Косвенным подтверждением тому запись Лукши...
Взял на себя ответственность по паспортизации всех статей. Классификация экспериментальная, прошу сильно не пинать )
Экстранаучная классификация
- статус — сущности
- домен — омнидии-повседневности
- тип — хранители
- класс — природные
- семейство — нимфы
- род — русалки
- вид — ОЗЕРНИЦА ОБЫКНОВЕННАЯ
- подвиды — озерница обыкновенная беларусская, озерница обыкновенная свитязянская (свитязянка), озерница обыкновенная литовская (ежериния)
Наднациональный таксон
- Нимфы
Национальная классификация
- Нечисть
Физиология
- Человек, Птица, Рыба
Ареал
- Озеро Черное (Мядельский р-н, Беларусь)
Среда обитания
- Озера
Дополнительные способности-особенности
- Хулиганство, Человекоубийство, Любвеобильность
Культурно-географическая
- Белорусская мифология и фольклор
а необыкновенные озерницы бывают? А то не слишком ли для всех озерниц добавлять "обыкновенная"?
Хз, но тут имхо в тему: обыкновенная беларусская и обыкновенная литовская.
Надо будет литовские источники прошерстить на предмет локальных отличий ежериний
Отправить комментарий